Wełna merino - Twoja naturalna ochrona przed promieniowaniem UV

Do tej pory z mojego bloga, czy innych treści, które staram się publikować w mediach społecznościowych pokazywałam Wam treści głównie dotyczące zalet wełny merino w kontekście komfortu jej noszenia. Było o tym, że jest przewiewna, że oddycha, nie podrażnia, że jest antyalergiczna i wiele, wiele innych. 

Natomiast dzisiaj chciałabym skupić się na innym, bardziej “medycznym” aspekcie tej dzianiny. Jak wiecie świadomość szkodliwego wpływu promieniowania ultrafioletowego (UV) na naszą skórę stale rośnie dlatego wciąż poszukujemy skutecznych metod ochrony. Nadmierna ekspozycja na promieniowanie UV wiąże się z poważnymi konsekwencjami, od oparzeń słonecznych i przedwczesnego starzenia się skóry po zwiększone ryzyko rozwoju nowotworów skóry. Ochrona przed słońcem to nie tylko stosowanie kremów z filtrem; równie ważną rolę odgrywa odpowiednia odzież, która może stanowić pierwszą linię obrony przed szkodliwym promieniowaniem.  I właśnie w tym kontekście warto zwrócić uwagę na wełnę merino – naturalny materiał o unikalnych właściwościach, który może zaoferować nam nieocenioną ochronę przed promieniowaniem UV.

Czym jest wełna merino i jak jest zbudowana?

Pozwólcie, że króciutko przypomnę podstawowe informacje dla tych, którzy nie czytali poprzednich wpisów lub dla osób, które dopiero zaczynają przygodę z tą niezwykłą dzianiną. Wełna merino to wyjątkowy rodzaj włókna, który pochodzi od owiec rasy merynos, wywodzących się głównie z chłodnych regionów Nowej Zelandii i Australii. Jest ceniona na całym świecie za swoją niezwykłą miękkość, delikatność oraz cienkie włókna. Średnica włókien wełny merino mieści się w zakresie od 11.5 do 24.5 mikronów, co jest wartością znacznie niższą niż w przypadku tradycyjnej wełny. Dzięki tej wyjątkowej cienkości, odzież z wełny merino jest niezwykle przyjemna w dotyku i nie powoduje nieprzyjemnego swędzenia, które często kojarzy się z innymi rodzajami wełny. Próg swędzenia dla ludzkiej skóry wynosi około 25 mikronów, a włókna merino są zazwyczaj cieńsze od tej wartości.

Wełna a promieniowanie UV

Sekret unikalnych właściwości wełny merino tkwi w jej złożonej strukturze włókien. Jednym z kluczowych elementów jest karbikowatość (crimp), czyli naturalne pofalowanie włókien. To pofalowanie tworzy mikroskopijne kieszonki powietrzne, które działają jak izolator termiczny, zapewniając ciepło w chłodne dni i chłód, gdy temperatura wzrasta. Ponadto, karbikowatość przyczynia się do lepszej oddychalności materiału. Warto zauważyć, że karbikowatość jest bardziej intensywna w cieńszych włóknach. Ta falista struktura może również odgrywać rolę w ochronie przed promieniowaniem UV, tworząc mniej bezpośrednią ścieżkę dla promieniowania przez tkaninę, a uwięzione powietrze może rozpraszać część promieniowania UV.

Zewnętrzna warstwa włókna wełny merino pokryta jest łuskami (cuticle scales), które ułożone są dachówkowo. Ta unikalna budowa częściowo odpowiada za naturalną wodoodporność wełny oraz jej odporność na zabrudzenia. Podobnie jak dachówki, łuski te chronią przed wnikaniem wody. Ta wielowarstwowa bariera, jaką tworzą łuski, może zwiększać prawdopodobieństwo odbicia lub absorpcji promieniowania UV na każdej z warstw.

Wewnętrzną część włókna stanowi kora (cortex), która składa się z dwóch rodzajów komórek: orto- i para-kory. Różne reakcje tych komórek na wilgoć przyczyniają się do powstawania karbikowatości. Komórki kory są utrzymywane razem przez kompleks błon komórkowych (cell membrane complex - CMC), który również oddziela je od łusek. CMC odgrywa ważną rolę w ogólnych właściwościach wełny, wpływając na jej wytrzymałość i zdolność do absorbowania barwników i chemikaliów.

Włókna wełny merino zawierają również macierz (matrix), która składa się z białek bogatych w siarkę. Macierz ma właściwości higroskopijne, co oznacza, że potrafi absorbować wilgoć z otoczenia, w tym pot z naszej skóry, a także wilgoć z powietrza. Wełna merino może wchłonąć aż do 30-35% swojej wagi w wilgoci, nie dając przy tym uczucia mokrości. Białka siarkowe w macierzy wychwytują również cząsteczki powodujące nieprzyjemny zapach potu, neutralizując je.

Kolejnym ważnym elementem struktury wełny merino jest helisa alfa, czyli spiralna forma łańcuchów białkowych keratynowych. Ta struktura nadaje włóknom wyjątkową elastyczność, sprężystość i naturalną odporność na zagniecenia.

Skład chemiczny wełny merino również przyczynia się do jej unikalnych właściwości. Wełna składa się głównie z białek (keratyny), które zawierają różnorodne aminokwasy. Niektóre z tych aminokwasów, takie jak tryptofan, tyrozyna i fenyloalanina, są znane ze swoich zdolności do absorbowania promieniowania UV. Obecność tych specyficznych aminokwasów, które mają właściwości absorbowania promieniowania UV, sugeruje bezpośredni chemiczny mechanizm ochrony przed UV w wełnie merino, wykraczający poza samą strukturę fizyczną.

Wełna merino a ochrona UV: co mówią badania?

Jedną z kluczowych właściwości wełny merino jest jej naturalna zdolność do absorbowania promieniowania ultrafioletowego (UV) w całym spektrum, zarówno UVA, jak i UVB. Ta naturalna odporność na UV wynika z unikalnej struktury i chemicznego składu włókien wełny merino, które zawierają naturalne pigmenty działające jako bariera ochronna.

Poziom ochrony przed promieniowaniem UV oferowany przez materiał jest mierzony za pomocą współczynnika ochrony przeciwsłonecznej (UPF). Większość odzieży wykonanej z wełny merino charakteryzuje się współczynnikiem UPF w zakresie od 20 do 50+. Współczynnik UPF określa, jaka część promieniowania UV jest w stanie przeniknąć przez dany materiał. Na przykład, odzież z UPF 50+ przepuszcza mniej niż 2% szkodliwego promieniowania UV. Badania naukowe wykazały, że wełna merino pod względem ochrony przed promieniowaniem UV wypada korzystniej w porównaniu z innymi naturalnymi materiałami odzieżowymi, takimi jak bawełna, len, a także nylon, akryl czy jedwab.

Jednym z kluczowych badań w tej dziedzinie jest praca Gamblicher i współpracowników z 2001 roku. W tym badaniu przeanalizowano współczynnik ochrony UV 236 różnych tkanin. Wyniki były jednoznaczne: wszystkie 100 próbek tkanin wykonanych z wełny merino uzyskały współczynnik UPF powyżej 40. Dla porównania, większość innych badanych tkanin wykazała znacznie niższe wartości UPF, a co więcej, blisko 80% próbek bawełny uzyskało UPF poniżej 20. To badanie silnie popiera tezę o wyższej ochronie przed UV oferowanej przez wełnę merino w porównaniu z bawełną. Fakt, że 100% próbek merino spełniło standard UPF > 30, podczas gdy duża większość próbek bawełny nie, podkreśla znaczącą różnicę w ich wrodzonych zdolnościach ochronnych.

Wysoką skuteczność wełny merino w blokowaniu promieniowania UV potwierdzają również inne badania, takie jak prace Hilfikera z 1996 roku, Reinerta z 1997 roku oraz Haerriego z 2000 roku. Spójność wyników w wielu niezależnych projektach badawczych wzmacnia naukowy konsensus dotyczący efektywnej absorpcji promieniowania UV przez wełnę merino. Sugeruje to, że właściwość blokowania UV jest wrodzoną cechą tego włókna.

Porównanie z innymi popularnymi materiałami odzieżowymi

Czynniki wpływające na ochronę UV wełny merino

Na zdolność wełny merino do blokowania promieniowania UV wpływa kilka istotnych czynników. Gęstość tkania lub dziania odgrywa kluczową rolę. Materiały z wełny merino o ciasnym splocie zapewniają lepszą ochronę przed promieniowaniem UV.  Im mniej światła przenika przez materiał, tym skuteczniej blokuje on promieniowanie. Dlatego jeśli zależy Wam na maksymalnej ochronie przed UV sięgnijcie po dzianiny o  gęstych splotach.

Grubość włókien, mierzona w mikronach, również może mieć znaczenie. Cieńsze włókna merino są bardziej miękkie, ale grubsze włókna potencjalnie mogą oferować nieco lepszą ochronę ze względu na większą masę materiału. Niemniej jednak, badania sugerują, że nawet cieńsze tkaniny merino charakteryzują się wysokim współczynnikiem UPF. Chociaż grubsze włókna intuicyjnie wydają się bardziej ochronne, fakt, że nawet cienkie tkaniny merino wykazują wysokie wartości UPF, sugeruje, że wrodzone właściwości samego włókna merino znacząco przyczyniają się do ochrony przed UV, niezależnie od grubości w typowym zakresie stosowanym w odzieży.

Kolor wełny merino ma istotny wpływ na jej zdolność do blokowania promieniowania UV. W przeciwieństwie do jasnych kolorów, które odbijają znaczną część padającego światła, ciemne kolory absorbują je. Oznacza to, że mniej promieniowania UV dociera do skóry pod ubraniem.

Oprócz tych czynników, na zdolność wełny merino do ochrony przed UV wpływają również inne aspekty. Stopień rozciągnięcia materiału może zmniejszyć jego UPF. Oznacza to, że dopasowanie odzieży z wełny merino jest ważne dla utrzymania jej właściwości ochronnych. Zbyt ciasne ubrania mogą oferować mniejszą ochronę ze względu na rozciąganie włókien i powstawanie większych przestrzeni między nimi. Wilgotność również ma znaczenie. Mokra wełna merino nadal chroni przed słońcem, w przeciwieństwie do bawełny, która traci ochronę po zamoczeniu. Niemniej jednak, ogólnie wilgotność może zmniejszyć współczynnik UPF tkaniny. Chociaż merino zachowuje pewną ochronę, gdy jest mokre, ogólny spadek UPF mokrych tkanin sugeruje, że dla optymalnej ochrony przed UV najlepiej jest utrzymywać odzież z wełny merino w suchym stanie. Jednak jej przewaga nad bawełną w tym względzie jest znacząca. Ostatnim istotnym czynnikiem jest gramatura (waga tkaniny). Cięższe tkaniny z wełny merino zazwyczaj oferują lepszą ochronę przed promieniowaniem UV. Lżejsze tkaniny merino mają UPF w zakresie 20-30+, podczas gdy cięższe mogą osiągać 50+. To daje jasną wskazówkę dla konsumentów: przy intensywnym nasłonecznieniu wybór cięższej odzieży z wełny merino prawdopodobnie zapewni lepszą ochronę przed UV.

Wełna merino w odzieży przeciwsłonecznej i outdoorowej – przykłady zastosowań

Ze względu na swoje unikalne właściwości, wełna merino znajduje szerokie zastosowanie w produkcji odzieży przeciwsłonecznej i outdoorowej. Jeśli postawicie na ten wielozadaniowy materiał, zapewnicie sobie ochronę przed szkodliwym promieniowaniem “od stóp do głów”. Przyczynią się do tego koszulki, longsleevy, bluzy, legginsy a także akcesoria takie jak kominy wielofunkcyjne , czy czapki.

Opinie ekspertów i dermatologów

Eksperci i dermatolodzy podkreślają znaczenie odzieży jako pierwszej linii obrony przed szkodliwym promieniowaniem słonecznym. Wełna merino jest często wymieniana jako materiał zapewniający skuteczną ochronę przed słońcem. Badania naukowe wykazują, że wełna merino absorbuje promieniowanie UV skuteczniej niż wiele innych materiałów, w tym popularna bawełna. Ważne jest jednak, aby wybierać odzież wykonaną z wełny merino o gęstym splocie i w ciemnym kolorze, co dodatkowo zwiększa poziom ochrony przed UV. Niektórzy eksperci zwracają uwagę na fakt, że naturalna ochrona przed UV oferowana przez wełnę merino jest trwała i nie ulega wypłukaniu, w przeciwieństwie do chemicznych filtrów UV stosowanych w niektórych materiałach syntetycznych. 

Podsumowanie

Był to dość obszerny wpis - przyznaję, ale to dlatego, że chciałam Was wprowadzić nieco głębiej w świat tej niezwykłej dzianiny abyście mogli bardziej świadomie i w pełni korzystać ze wszystkich jej walorów. Podsumowując krótko liczne informacje, które tu zawarłam pamiętajcie o najważniejszym! Wełna merino to wyjątkowy materiał, który oferuje naturalną ochronę przed szkodliwym promieniowaniem UV dzięki swojej unikalnej strukturze włókien i zdolności do absorpcji promieniowania. Badania naukowe potwierdzają, że wełna merino charakteryzuje się współczynnikiem UPF w zakresie od 20 do 50+, co czyni ją lepszym wyborem niż wiele innych naturalnych materiałów. Na poziom ochrony przed UV wpływają takie czynniki jak gęstość tkania, grubość włókien oraz kolor wełny, przy czym ciemniejsze i gęstsze materiały zapewniają wyższy stopień ochrony. Pamiętajcie również o tym, że  prawidłowa pielęgnacja odzieży z wełny merino jest kluczowa dla zachowania jej właściwości ochronnych. Oprócz ochrony przed UV, wełna merino oferuje szereg innych korzyści, w tym oddychalność, termoregulację i odporność na zapachy, co sprawia, że jest idealnym wyborem na słoneczne dni i do aktywności outdoorowych. To co, gotowi na sezon letni? :-)